Vrijdag, 25 februari 2022. Komt mijn zoon Jolan thuis met de boodschap dat het mogelijks WOIII wordt. Een jongen in zijn klas had alles geanalyseerd en het kán echt. En wat we dan moeten doen?
Als een goede vader stel ik mijn kinderen gerust: “de kans dat Putin tot in Brussel doorstoot is wel bijzonder klein”. Maar ik vertel hen ook dat de kans wél bestaat dat ze ooit in hun leven in oorlogsgebied zullen wonen. Dat er vandaag al lang vrede is in Europa en dat ze er best van genieten. Maar wees ook voorbereid dat het ooit weer anders wordt. Een groot pedagoog is vermoedelijk niet aan mij verloren gegaan.
De uren daarna volg ik het nieuws over de oorlog in Oekraïne op de voet. Ik voel dat ik er aan blijf denken. En ook aan de vraag van mijn zoon: Wat kan je doen als er oorlog is in je eigen land?
Verwacht van dit schrijven geen correcte politieke analyse van de situatie in Oekraïne. Daar bestaan slimmere mensen voor. Hoewel ik een pacifist in hart en nieren ben, verwacht ook geen politiek correct antwoord. Ik geef je wél graag mijn eerlijk antwoord op de vraag van mijn zoon.
"Maar Koenraad, wat ben ik als gewone lezer hier nu mee?". Goed nieuws: De strategische overwegingen die ik hieronder breng heb je ook toe te passen wanneer je binnenkort dient op te komen voor de opvang van Oekraïense vluchtelingen, demilitarisering én de prijsstijgingen als gevolg van deze oorlog.
Zorg dat je een team hebt dat je kan vertrouwen
Je kan natuurlijk ook vluchten of schuilen. En misschien doe je dat best. Maar de kans is toch niet klein dat je iets wil doen. Je voelt de onrechtvaardigheid en wil die herstellen. Je kijkt naar je kinderen (mijn kleinkinderen) en wil die beschermen. Maar hoe doe je dat nu? Hoe kan je als burger toch iets wezenlijks doen?
Dat kan je niet alleen. Zorg er daarom voor dat je deel uitmaakt van een groep. Alleen… kies heel bewust voor een groep mensen die je kan vertrouwen. Daarom is het belangrijk dat in jouw team enkel belangen spelen die gelijk zijn aan de jouwe.
Het nationale leger lijkt op het eerste zicht de plaats waar je de beste wapens, training en gecoördineerde strategie zal krijgen. Maar de kans is groot dat je daarmee vooral de regeringswijken en politici zal moeten beschermen. Vertrouw je helemaal wat er met jou zal gebeuren bij een eventuele overgave? Je sluit je volgens mij beter niet aan bij het nationale leger dat vooral de belangen van de staat en haar politieke elite zal willen verdedigen. En dus niet jouw kinderen en de plekken waar die wonen. Ook tactisch kies je liever voor een groep die meer gedecentraliseerd en moeilijker voorspelbaar is voor de vijand.
Een team met dezelfde visie
Je maakt beter deel uit van een groep goed georganiseerde burgers. Kies je voor een militaire verdediging dan sluit je best aan bij één van de vele burgermilities die zijn ontstaan. Maar ook hier heb je te onderzoeken of je belangen én visie hetzelfde zijn.
Heel wat burgermilities in Oekraïne hangen bijvoorbeeld af van oligarchen en extreemrechtse partijen. En als het ooit zover komt hier, dan zal dat in het Vlaamsche Vlaanderen niet veel anders zijn.
Groepen met wortels in het democratische middenveld
Liever heb ik dat je je organiseert in het verzet dat meer ondergrondse en geweldloze tactieken gebruikt dan de burgermilities. Zoek daarom die groepen op die hun wortels hebben in het reeds georganiseerde middenveld met een interne democratie: de vakbonden, de vredesbeweging of andere sociale organisaties. Daar zal je een grotere flexibiliteit aan tactieken vinden: ook stakingen, sabotage en de organisatie van geheime pers of het verbergen van doelwitten voor het aanvallende regime.
Vakbonden en het georganiseerde middenveld...dat klinkt misschien gek vandaag. Maar je wil als strijder écht liever deel uitmaken van een apparaat met een rijke geschiedenis en structuur dan een groepje dat je op facebook vond.
Campagnestrategie én tactische escalatie
Mijn collega Jeroen Robbe citeerde deze week nog Sun Tzu: “Strategie zonder tactiek is de langzaamste route naar de overwinning. Tactiek zonder strategie is het geluid voor de nederlaag”.
Zowel voor beleidsbeïnvloeding als in oorlogsvoering bepaalt je campagnestrategie en de tactieken die je hierbinnen gebruikt je kans op succes.
Je campagnestrategie is een logische reeks tactieken die op elkaar volgen met telkens een grote voorspelbaarheid van de tegenreactie. Daarbij is je tactische flexibiliteit cruciaal. Je moet dus variëren en 4 stappen vooruit denken. Net zoals schaken dus. Belangrijk bij tactische escalatie is dat na elke tactiek je groeit in steun, mensen en middelen.
Ben je nog mee, Jolan? Lees even verder. Ik leg het uit.
Onderzoek de machtsbronnen
In de oorlog in Oekraïne lijkt het alsof enkel Vladimir Poetin macht heeft. Dat is natuurlijk niet zo. Onderzoek zowel op de as minder-meer macht als de as minder-meer steun voor jouw zaak welke de verschillende actoren zijn die invloed kunnen uitoefenen.
Wanneer je aangevallen wordt heb je bijvoorbeeld ook rekening te houden met de lokale oppositie tegen de politieke leider die je aanvalt. Ook de burgers, economische elite en het middenveld van het aanvallende land hebben veel macht. En zelfs de jongens en meisjes die de aanval moeten uitvoeren zijn erg machtig. Misschien zijn er actoren die je heel erg genegen zijn (de EU bijvoorbeeld) maar die (nog) niks willen doen omwille van politieke afwegingen.
De oorlog zal je vermoedelijk niet winnen door de agressor rechtstreeks aan te vallen. Wel door anderen met macht te beroeren de aanvallende partij te ondermijnen. En door de invloed van mensen met minder macht te doen toenemen.
Je tactieken zorgen voor een voorspelbare (over)reactie
Net zoals ongeveer elk maatschappelijk probleem is de oorlog in Oekraïne een complexe aangelegenheid als gevolg van politieke en economische belangenconflicten. De reactie van Rusland is in de feiten een zware maar voorspelbare overreactie op de acties van de EU en de VS die de voorbije 10 jaar trachtten hun economische, militaire en politieke invloed in Oekraïne te versterken.
Ook jouw tactieken dienen er toe een voorspelbare (over)reactie te bewerkstelligen, maar dan vooral van die actoren die macht hebben en die nog niet laten gelden.
Onderzoek de pains en gains van de machtsbronnen die je wil activeren
Stel dat je de macht van de bevolking in het aanvallende land wil activeren door reactie uit te lokken. Dan heb je goed te onderzoeken wat zij fijn vinden en wat hen pijn doet. Onderzoek wat ze te doen hebben. Jouw tactieken zijn hierop een antwoord. Als je weet dat zowat elke mens niet onberoerd blijft bij het zien van lijden: zorg er dan voor dat het lijden van jou en je naasten zichtbaar is via sociale media. Doe appèl op de solidariteit van burgers en oppositieleiders in het aanvallende land. Ondergraaf in je acties het concept van natie en nationale solidariteit.
Stel dat je oog in oog staat met de jongens en meisjes die de aanval uitvoeren. Onderzoek op voorhand wie ze zijn, wat hen drijft, waar hun pijn zit. Je zal ontdekken dat het vaak erg jonge mensen zijn die gebrainwashed én slecht geïnformeerd ten aanval trekken. Breng in kaart waarover ze bezorgd zijn, waar hun twijfels en verlangens zitten. Zorg dat ze horen, zien en voelen wat er gebeurt. Gebruik tactieken die inspelen op die verlangens en twijfels. Je kan een Molotovcocktail gooien om hen schrik aan te jagen. Maar je kan je ook kwetsbaar opstellen, hen een foto tonen van je kinderen en op je knieën gaan. Je kan hen aanspreken in hun eigen taal. En als ze honger hebben kan je hen eten aanbieden. Als je weet dat ze onzeker zijn, plaats dan verkeerde bewegwijzering.
Maar mogelijks moet je ook militaire tactieken gebruiken tegen de vijand. Als je weet dat ze moe zijn, zorg dan dat ze geen slaap krijgen. Als je weet dat ze goed voorbereid zijn gebruik dan de meest onverwachte tactiek. Verleg bijvoorbeeld het terrein van de actie. Wees offensief waar en wanneer niemand het had verwacht.
Als je weet dat de vijand veel vertrouwen heeft doordat die met meer op het terrein en sterker bewapend is, vermijd dan rechtstreekse confrontatie. Gebruik guerillatactieken waarbij je plots en onverwacht toeslaat. Zo ontregel je de vijand en put je hem uit.
En de stoute strategische denker dropt stiekem een welgemikte gerecupereerde raket van Russische makelij en opschrift in een Pools patattenveld. Want enkel dan wil de EU in actie komen.
Tactische ster
In eerste instantie kies je voor je tactiek dus een publiek dat invloed heeft op je doelwit (de aanvaller) en wat je wil bereiken (vrede). Dat doe je door goed te onderzoeken wie zij zijn en waarmee je hen in beweging kan brengen.
Maar daarnaast heb je nog andere overwegingen uit “de tactische ster” te maken:
- Is de actie de investering van tijd, energie en geld waard? Kunnen we er mee vooruit geraken of zijn we daarna blut en moe?
- Hoe zullen onze medestanders omgaan met de gekozen tactiek? Versterkt deze onze verhouding of net niet?
- Wanneer voeren we de tactiek uit? Timing is echt cruciaal.
- Welke toon en boodschap brengen we er mee naar buiten?
En check toch maar eens goed of je tactiek je écht dichter bij je doel brengt. Heel wat van de gebruikte tactieken doen dat immers niet.
Maar Koenraad toch
Maar Koenraad toch. Wat ben ik hier nu mee? En heeft zo’n handleiding aan je zoon over wat je te doen hebt wanneer er oorlog is in je eigen land wel een plaats op een website van een progressief consultancybureau?
Goed nieuws! Ik schat de kans groot in dat je bovenstaande denken niet zal hoeven te gebruiken omdat Vladimir Poetin tot aan je achtertuin komt. Maar mogelijks ben jij actief in een organisatie die binnenkort draagvlak dient te crëeren voor de opvang van vluchtelingen uit Oekraïne. Of je hebt als vredesactivist de druk op te voeren op onze regering zodat die meer doet om het bloedvergieten in Oekraïne te stoppen. Misschien heb je als syndicalist binnenkort te strijden tegen een indexsprong die door onze beleidsmakers wordt doorgevoerd als reactie op de prijsstijgingen die deze oorlog veroorzaakt.
Alles wat hierboven beschreven staat is eigenlijk ook het recept van een goede campagnestrategie om je invloed op het beleid te vergroten. Ik hoop dat je nooit mijn adviezen dient te volgen omdat het oorlog is in eigen land. Ik hoop wel dat je ze zal volgen om in de komende maanden te streven naar internationale solidariteit, demilitarisering en de bescherming van mensen in een kwetsbare positie.
Peace
Koenraad
22/02/26
