15/07/2020
 - 
Door 

Wat sociale veranderaars leren kunnen van Nelson Mandela, de guerrillero

Mijn vader heeft een strafblad. In 1978 werd hij gearresteerd bij protest tegen de Apartheid in Zuid-Afrika. Mandela is in die tijd in Vlaanderen nog een terrorist
Koenraad Depauw
Complexe strategische plannen
Strategieën voor systemische verandering
Invloed opbouwen en uitoefenen
Stel gerust je vraag
Koenraad Depauw
Complexe strategische plannen
Strategieën voor systemische verandering
Invloed opbouwen en uitoefenen
Stel gerust je vraag

Mijn vader heeft een strafblad. En daar is hij best trots op. In 1978 werd hij gearresteerd bij protest tegen de Apartheid in Zuid-Afrika: Iets te enthousiast in het aanplakken van affiches op de gevel van Kredietbank Brugge (nu KBC). Zijn auto, de papemmer en de papborstel werden aangeslagen. De auto kwam terug, de papemmer en de borstel niet.

Kredietbank wast in die tijd dollars wit voor het Zuid-Afrikaanse apartheidsregime. Voorzitter van Kredietbank: André Vlerick. Baron Vlerick ken je als de oprichter van de Vlerick Management School. Maar je kent hem ook als de stichter van Protea: de vriendschapsvereniging die in de jaren 80 het apartheidsregime in Zuid-Afrika steunt. Andere vrienden zijn onder meer Karel Dillen (oprichter Vlaams Belang) en  Wim Jorissen (Volksunie).

Onnozelaars. Apartheid bestaat niet.

Mijn pa krijgt uiteindelijk 3 jaar voorwaardelijk voor de correctionele rechtbank van Brugge. De rechter zegt letterlijk dat ‘apartheid’ niet bestaat en dat mijn vader en zijn kameraden onnozelaars zijn. Hij krijgt een verbod op “plakken” en ook een verbod om naar Zuid-Afrika te reizen.

Mandela is in die tijd in Vlaanderen volgens de overheid een terrorist. Hij werd namelijk in 1960 net als vele andere guerrillero’s van het African National Congress (ANC) opgeleid in boot camps van het Algeriaanse  bevrijdingsleger. Later leidt hij de militaire tak van dat ANC dat aanslagen uitvoert op militaire en publieke installaties van het apartheidsregime. Hij wordt uiteindelijk gearresteerd en afgevoerd naar Robbeneiland waar hij de ene na de andere protestactie leidt.

Mandela’s eerste succesvolle strategie om verandering te brengen in Zuid-Afrika en macht op te bouwen tegenover het beleid is er één van conflict en protest tegen de bestaande orde. Voor de overheid is hij een terrorist.

Mijn vader, de meest geweldloze man die ik ken, werd veroordeeld voor steun aan terrorisme. Geen attest van goed gedrag en zeden dus. En ook al kan hij ondertussen uitwissing en herstel in eer en rechten vragen, toch laat hij die herinnering liever staan. Ook weigert hij nog steeds thuis het behang te plakken.

De Nobelprijswinnaar voor de Vrede

Vandaag wordt Nelson Mandela vooral als mensenrechtenactivist herinnerd, symbool van vrede, gelijkheid en verbinding in Zuid-Afrika. En dat is ook waar.

Mandela gaat als gevangene in dialoog met zijn bewakers, met de Zuid-Afrikaanse regering en met leiders van het Westen zoals Margeret Tatcher. De steun voor het afschaffen van de apartheid groeit wereldwijd met onder meer een internationale economische boycot, maar ook een verbod op deelname aan de olympische spelen. Tot het Zuid-Afrikaanse apartheidsregime toegeeft.

Na zijn vrijlating voert Mandela onderhandelingen voor een zwart-blanke toekomst van het land. Hij wordt president en maakt een regering van nationale eenheid. Om wraakacties te voorkomen richt hij de Zuid-Afrikaanse Waarheids- en Verzoeningscommissie op: in ruil voor de waarheid krijgen daders amnestie. Zo voorkomt hij een genocide op de Zuid-Afrikaanse witte bevolking. De Nobelprijs voor de vrede.

Wat je kan leren van de strategie van Mandela

In ons werk met vele sociale veranderaars in België en daarbuiten is het opvallend: 90% van de activisten en leiders van sociale bewegingen willen als de late Mandela zijn: Verbindend en gericht op oplossingen.

Het debat over de beste strategie om de wereld te veranderen wordt vaak zeer principieel gevoerd. Ook Mandela was in principe pro verbinding (Wie niet?). En toch was dat niet zijn eerste strategie om macht op te bouwen.

In onze workshops leren we dat de strategie om succesvol gelijkheid of vrijheid van vluchtelingen, holebi’s of vrouwen te bekomen situationeel is. Afhankelijk van de graad van publiek bewustzijn, de actieve oppositie tegen het huidige beleid en de publieke steun voor een andere oplossing heb je echt iets anders te doen.

Een rode draad in ons werk is dat we vaststellen dat heel wat sociale bewegingen te vroeg de strategie van de late Mandela toepassen. Dat doen ze vanuit het persoonlijk verlangen van hun leiders en activisten om te verbinden, schrik om financiële middelen te verliezen, maar ook vanuit morele principes.

Doel en middelen

Neen, het doel heiligt de middelen niet. De strategische afweging van welk actiemiddel gerechtvaardigd is een complexe opdracht. Zo kan je met sommige actiemiddelen op korte termijn succes boeken maar op lange termijn zorgen voor verzwakking van publieke steun of je doelgroep.

Wat je van Nelson Mandela kan leren is dat je alvorens je verbinding maakt met het beleid vaak eerst een periode van conflict en anti-boodschappen dient door te maken. Niet altijd fijn, wel vaak succesvol.

Uiteraard is dit geen pleidooi voor terrorisme of geweld. Maar ga eens na wat je zou kunnen doen met al die tijd en geld die je als organisatie steekt in overleg met de overheid, structurele partnerships en studiewerk. Wat als je geweldloze acties zou organiseren? Op straat komen? Symbolisch de onderhandelingstafel zou verlaten? Zou je impact groeien of net niet?

Met ons ontwikkelingsmodel voor sociale bewegingen ontdekt je welke strategie op dit moment voor jou het meest effectief is.

Vandaag herinneren we Nelson Mandela. Het is fijn hem te herinneren als de grote verbinder. Het is slim hem ook te herinneren als de man die het conflict opzocht en daarmee het probleem onder enorme publieke aandacht bracht.

Juist hé, pa!?

Koenraad Depauw

PS: Heb ik je getriggerd en wil de sociale veranderingsstrategie van je organisatie onder de loep nemen? We kunnen wat voor je doen.

Een maandelijkse dosis inspiratie in jouw mailbox?

Een maandelijkse dosis inspiratie in jouw mailbox?

Iedere maand bezorgen we inspiratie bij jou. Tips en inzichten waar elke organisatie van kan leren. Heb je vragen over strategie (met impact), communicatie, marketing, fondsenwerving of teamontwikkeling? Onze nieuwsbrief zal je telkens een beetje wijzer maken wanneer je hem leest.
Schrijf je hier in voor onze nieuwsbrief.